Śląski Wojewódzki Konserwator Zabytków w Katowicach informuje, że w dniu 7 stycznia 2021 r. wpisał do rejestru zabytków nieruchomych województwa śląskiego pod numerem A/742/2021 cmentarz żydowski wraz z domem przedpogrzebowym i ogrodzeniem cmentarza, przy ul. Gliwickiej 66 w Tarnowskich Górach.

Cmentarz żydowski w Tarnowskich Górach to jeden z najstarszych istniejących cmentarzy w mieście i jedyny, na którym przetrwał zespół rzeźby nagrobnej z XIX i początku XX wieku. Cmentarz założono na mocy zarządzenia starosty powiatowego w Bytomiu Carla Traugotta Henckel von Donnersmarcka z dn. 11.07.1821 r. Zgodnie z zarządzeniem na cmentarzu mieli być grzebani Żydzi z Tarnowskich Gór oraz pobliskich miejscowości: Bobrownik, Górnik, Kępczowic, Kozłowej Góry, Lasowic, Nowego Chechła, Piekar Rudnych, Pniowca, Ptakowic, Rept, Rybnej, Starych Tarnowic, Suchej Góry, Stolarzowic i Zbrosławic (wcześniej chowano ich na starszych nekropoliach w Bytomiu i Wielowsi). Cmentarz powstał z dala od ówczesnych zabudowań. Powstał na niewielkiej działce w pobliżu drogi prowadzącej z Tarnowskich Gór w kierunku południowo-zachodnim, do Gliwic. Pierwszy pochówek na omawianym cmentarzu odbył się 17.03.1822 r. (pochowano wówczas Markusa Runkla, którego nagrobek zachował się do czasów współczesnych). Do wybuchu II wojny światowej na cmentarzu pochowane kilkaset osób wyznania mojżeszowego. Teren cmentarza kilkukrotnie powiększano, by ostatecznie objął on powierzchnię 0,6 hektara i kształt wydłużonego prostokąta. W 1874 r. od strony zachodniej, przy wejściu na cmentarz, powstał niewielki, obecnie nieistniejący dom przedpogrzebowy. W latach 90. XIX w. w jego sąsiedztwie wzniesiono nowy, istniejący do dziś budynek domu przedpogrzebowego, w którym znalazła się obszerna sala ceremonialna, pomieszczenia służące przygotowaniu zwłok do pogrzebu oraz mieszkanie dozorcy. W 1940 r. władze niemieckie przekazały nekropolię w zarząd miasta. Rozważano wówczas poszerzenie kosztem cmentarza drogi do Gliwic, jednak planów tych nie zrealizowano. W 1945 r. cmentarz stał się własnością Skarbu Państwa i uznany została za cmentarz komunalny. Z lat powojennych pochodzą groby w jej południowej części, głównie osób wyznania ewangelickiego. W latach 70. XX w. zaprzestano pochówków, a cmentarz bez opieki zaczął popadać w ruinę. W latach 1982–1998 opiekę nad nim sprawowało Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej. W 2010 r. cmentarz przejął Powiat Tarnogórski, a od 2011 r. w jego imieniu nekropolią opiekuje się Tarnogórska Fundacja Kultury i Sztuki. Od 2020 r. w opiekę nad cmentarzem włączyło się także Stowarzyszenie Gliwicka 66 z siedzibą w Tarnowskich Górach.

Dom przedpogrzebowy oddano do użytku w 1894 r. Swoją funkcję pełnił do czasów II wojny światowej. Obecni to jeden z nielicznych w okolicy zachowanych tego typu obiektów związanych z kulturą żydowską. Poprzedni dom przedpogrzebowy (obecnie nieistniejący) oddano do użytku w 1874 r. Zaprojektował go Adolf Goerke, członek miejscowej gminy żydowskiej. Była to skromna, jednoprzestrzenna budowla na rzucie prostokąta o wymiarach ok. 6 na 5 metrów. Jej fasadę i elewację tylną zdobiły dwuskrzydłowe drzwi i pary niewielkich okien. Obiekt wzniesiono z czerwonej cegły i nakryty dwuspadowym dachem. Został rozebrany w związku z budową w jego sąsiedztwie nowego domu przedpogrzebowego (istniejącego do dziś). Projekt nowego obiektu powstał w 1893 r.; przygotował go miejski budowniczy Johannes Kindler. Budowę domu przedpogrzebowego ukończono w 1894 r., a jako główny budulec wykorzystano czerwoną cegłę oraz elementy dekoracyjne z piaskowca.

Decyzja jest nieostateczna.