Wpis do rejestru zabytków (A/948/2022)
- Wpis do rejestru zabytków (A/948/2022)

Wpis do rejestru zabytków (A/948/2022)
- 01/04/2022
Informujemy, że w dniu 22 marca 2022 r. do rejestru zabytków nieruchomych województwa śląskiego pod numerem A/948/2022 został wpisany zespół stacji kolejowej Katowice Szopienice Północne w Katowicach, składający się z obiektów: budynku dworca kolejowego I klasy (pl. Ogród Dworcowy 1) oraz budynku dawnego biura celnego (pI. Ogród Dworcowy 1a).
Zespół stacji kolejowe Szopienice-Północne składa się z budynku dworca kolejowego I klasy, zaprojektowanego przez Hermana Grapowa, wybudowanego ok. 1868–1870 r. w stylu ceglanego historyzmu (pl. Ogród Dworcowy 1), budynku dawnego biura celnego, wybudowanego ok. 1868–1870 r. w stylu ceglanego historyzmu (pl. Ogród Dworcowy 1a) oraz budynku dawnej poczty kolejowej, pełniącego później funkcję mieszkalną, wybudowanego ok. 1874–1877 r. w stylu ceglanego historyzmu (ul. Lwowska 6). Północna stacja kolejowa na granicy ówczesnych Roździenia i Szopienic powstała dzięki powołanemu w 1868 r. Towarzystwu Kolei Prawego Brzegu Odry (niem. Rechte-Oder-Ufer-Eisenbahn; w skrócie ROUE), które kontynuowało prace Kolei Opolsko-Tarnogórskiej. Spółka budowała etapami linię kolejową z Wrocławia w kierunku Górnego Śląska od strony północnej (przez Kluczbork, Tarnowskie Góry, Bytom, Chorzów Stary, Siemianowice Śląskie, Dąbrówce Małą). Linię od strony Chorzowa (Starego) do Szopienic i dalej w kierunku Muchowca otwarto 15.11.1868 r. Następnie linia ta prowadziła dalej do Dziedzic. Łączna długość linii z Wrocławia przez Bytom, Szopienice Północne, Murcki i Pszczynę do Dziedzic liczyła 256,97 km. Wraz z tą linią wzniesiono zabudowa szopienickiego dworca. Przez Roździeń i Szopienice przebiegała już wcześniej linia kolejowa Kolei Górnośląskiej (niem. Oberschlesische Eisenbahngesellschaft; w skrócie OSE), ale dopiero konkurencja ze strony ROUE zmusiła Kolej Górnośląską do uruchomienia przystanku kolejowego (Szopienice Południowe) w 1870 r. Dzięki temu mieszkańcy Szopienic i Roździenia mieli do dyspozycji od tego momentu dwie stacje kolejowe, położone kilkaset metrów od siebie.
Obecny kompleks stacji kolejowej Katowice Szopienice Północne nosił pierwotnie nazwę Schoppinitz-Rosdzin, a następnie Schoppinitz R.O.U.E.. Wskazać należy, że stacja już w latach 80. XIX w. należała do najważniejszych na południowym odcinku kolei ROUE. W sąsiedztwie stacji, oprócz obiektów dworcowych, wzniesiono parowozownię oraz wagonownię (przeprowadzano w niej naprawy taboru). Budynek dworcowy (dziś przy pl. Ogród Dworcowy 1) był gmachem I klasy, wzniesionym w stylu typowym dla innych budynków stacyjnych tej spółki, a zaprojektowanym przez Hermana Grapowa. W jego wnętrzu znajdowała się m.in. osobna poczekalnia dla kobiet (niem. Damenzimmer), zaadaptowana następnie na pomieszczenia biurowe. W 1882 r. na dworcu zainstalowano tu już telefon (3 lata przed powstaniem pierwszej linii telefonicznej w Katowicach). W latach 80. XIX w. przy stacji działała już hala odpraw celnych oraz poczta. W skład personelu stacji wchodzili m.in. naczelnik, asystent, kasjer, ekspedytor towarowy, magazynierzy, dwóch telegrafistów, peronowy, pięciu zwrotniczych i stróż nocny. Z czasem liczba pracowników szybko wzrastała, a od 1881 r. wznoszono dla nich domy w pobliżu stacji (dziś domy mieszkalne przy pl. Ogrodzie Dworcowym). Od momentu nacjonalizacji przez państwo konkurujących ze sobą spółek (w 1884 r.), stopniowo zaczęto ruch osobowy kierować do Szopienic Południowych, a towarowy – do Szopienic Północnych. Wnioskowali o to podróżni oraz lokalne władze. Dzięki temu wzrastała ranga pierwszej stacji, druga ulegała marginalizacji. Mimo to ruch pasażerski w Szopienicach Północnych utrzymano do lat 60. XX w. Ok. 1892 r. wybudowano nową stacje wodną obok budynku poczty kolejowej. Według stanu na 1901 r. stacja posiadała dwa perony, z czego główny przylegał do budynku dworcowego (zadaszenie powstało w 1878 r., dziś nieistniejące), a na międzytorzu zlokalizowano peron wyspowy. Szopienice Północne były stacją graniczną, a w 1876 r. uruchomiono tor łączący z Sosnowcem po stronie rosyjskiego Królestwa Polskiego. W latach 1902–1903 ukończono nowy wiadukt kolejowy nad obecną ul. Lwowską (stary rozebrano), o przęśle nośnym firmy Kania & Kuntze z katowickiego Zawodzia. Na stacji koło parowozowni w latach 1905–1906 wzniesiono nową wieżę ciśnień systemu Intze (wg projektu arch. Leonharda), w której na parterze ulokowano łaźnię dla personelu (stara wieża została zburzona w latach 1907/1908; znajdowała się między torami 12 a 15). Przed 1914 r. dokonywano rozbudowy obiektów magazynowych i parowozowni.
Po II wojnie światowej przestały kursować pociągi pasażerskie przez stację Katowice Szopienice Północne – ruch pasażerski zawieszono 01.04.1968 r. PKP prowadziła również proces elektryfikacji linii kolejowych. W ramach tych działań, 25.04.1990 r. oddano do eksploatacji trakcję elektryczną na liniach kolejowych przechodzących przez Szopienice Północne.
WOJEWÓDZKI URZĄD OCHRONY ZABYTKÓW W KATOWICACH
WOJEWÓDZKI URZĄD OCHRONY ZABYTKÓW W KATOWICACH - DELEGATURA W BIELSKU-BIAŁEJ
43 - 300 Bielsko Biała
WOJEWÓDZKI URZĄD OCHRONY ZABYTKÓW W KATOWICACH - DELEGATURA W CZĘSTOCHOWIE
42 - 217 Częstochowa